.jpg)
.jpg)
آبخیزداری
آبخیزداری
آبخیزهای ایران:
حوضه آبریز عرصه‌ای است که روان آب ناشی از بارش بر روی آن توسط آبراهه‌ها جمع‌آوری و به یک خروجی نظیر رودخانه، آب انباشت، تالاب، دریاچه و دریا هدایت می‌شود. به عبارتی دیگر حوضه آبخیز تمامی سطحی را در بر می‌گیرد که آب‌های سطحی در آن منطقه به سمت نقطه یا محل مشخصی جریان می‌یابد عرصه حوضه‌های آبخیز کشور شامل ۶ ابرحوضه (بر اساس تقسیمات تمآب، وزارت نیرو) برابر با مساحت کل کشور می‌باشد، که هر یک از این حوضه‌ها خود به حوضه‌های کوچک و تا چندین رده نیز کوچکتر تقسیم می‌شوند. این شش ابر حوضه عبارتند از: ۱- حوضه آبخیز دریای خزر با ۷ حوضه کوچکتر، ۲- حوضه آبخیز خلیج فارس و دریای عمان با ۹ حوضه کوچکتر، ۳- حوضه آبخیز دریاچه ارومیه، ۴- حوضه آبخیز فلات مرکزی با ۹ حوضه کوچکتر، ۵- حوضه آبخیز مرزی شرق با ۳ حوضه کوچکتر، ۶- حوضه آبخیز قره‌قوم. بر اساس تقسیمات آبخیزداری، عرصه حوضه‌های آبخیزداری حدود ۱۲۵ میلیون هکتار از مساحت کشور را در بر می‌گیرد. حدود ۳۹ میلیون هکتار باقی‌مانده از سطح کشور را مناطق بیابانی، کویری، باتلاق‌ها، دریاچه‌ها، شهرها و . . . تشکیل داده است.
حوضه آبریز عرصه‌ای است که روان آب ناشی از بارش بر روی آن توسط آبراهه‌ها جمع‌آوری و به یک خروجی نظیر رودخانه، آب انباشت، تالاب، دریاچه و دریا هدایت می‌شود. به عبارتی دیگر حوضه آبخیز تمامی سطحی را در بر می‌گیرد که آب‌های سطحی در آن منطقه به سمت نقطه یا محل مشخصی جریان می‌یابد عرصه حوضه‌های آبخیز کشور شامل ۶ ابرحوضه (بر اساس تقسیمات تمآب، وزارت نیرو) برابر با مساحت کل کشور می‌باشد، که هر یک از این حوضه‌ها خود به حوضه‌های کوچک و تا چندین رده نیز کوچکتر تقسیم می‌شوند. این شش ابر حوضه عبارتند از: ۱- حوضه آبخیز دریای خزر با ۷ حوضه کوچکتر، ۲- حوضه آبخیز خلیج فارس و دریای عمان با ۹ حوضه کوچکتر، ۳- حوضه آبخیز دریاچه ارومیه، ۴- حوضه آبخیز فلات مرکزی با ۹ حوضه کوچکتر، ۵- حوضه آبخیز مرزی شرق با ۳ حوضه کوچکتر، ۶- حوضه آبخیز قره‌قوم. بر اساس تقسیمات آبخیزداری، عرصه حوضه‌های آبخیزداری حدود ۱۲۵ میلیون هکتار از مساحت کشور را در بر می‌گیرد. حدود ۳۹ میلیون هکتار باقی‌مانده از سطح کشور را مناطق بیابانی، کویری، باتلاق‌ها، دریاچه‌ها، شهرها و . . . تشکیل داده است.
آبخیزداری (Watershed Management):
علم و هنر برنامه‌ریزی مستمر و اجرای اقدام‌های لازم برای مدیریت منابع حوزه‌های آبخیز اعم از طبیعی، کشاورزی، اقتصادی و انسانی بدون ایجاد اثرات منفی در منابع آب و خاک می‌باشد. به عبارت دیگر آبخیزداری طراحی و مدیریت حوزه به منظور حفاظت و استفاده صحیح و پایدار از منابع طبیعی با توجه ویژه به منابع آب و خاک است.که می‌تواند به صورت مکانیکی یا بیولوژیکی باشد.
آبخیزداری ضرورت اجتناب ناپذیر:
فشار انسان بر جنگل، مرتع، خاک و زمین، روند روزافزون شهرنشینی و توسعـه سطوح غیرقابـل نفوذ هر روز احتمال سیل‌خیزی در مناطق مسکونی را افزایش می‌دهد؛ از این‌رو آبخیزداری ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. بنابر پیش‌بینی سازمان ملل، ایران تا سال ۲۰۲۵ در فهرست کشورهایی قرار می‌گیرد که با کمبود آب مواجه خواهند شد. اجرای پروژه‌های آبخیزداری از مهمترین اقداماتی است که می‌تواند با کاهش خسارات سیل و فرسایش خاک موجب تغذیه آبخوان‌ها و تولید مواد غذایی شود و معضل کم آبی را کاهش دهد.
علم و هنر برنامه‌ریزی مستمر و اجرای اقدام‌های لازم برای مدیریت منابع حوزه‌های آبخیز اعم از طبیعی، کشاورزی، اقتصادی و انسانی بدون ایجاد اثرات منفی در منابع آب و خاک می‌باشد. به عبارت دیگر آبخیزداری طراحی و مدیریت حوزه به منظور حفاظت و استفاده صحیح و پایدار از منابع طبیعی با توجه ویژه به منابع آب و خاک است.که می‌تواند به صورت مکانیکی یا بیولوژیکی باشد.
آبخیزداری ضرورت اجتناب ناپذیر:
فشار انسان بر جنگل، مرتع، خاک و زمین، روند روزافزون شهرنشینی و توسعـه سطوح غیرقابـل نفوذ هر روز احتمال سیل‌خیزی در مناطق مسکونی را افزایش می‌دهد؛ از این‌رو آبخیزداری ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. بنابر پیش‌بینی سازمان ملل، ایران تا سال ۲۰۲۵ در فهرست کشورهایی قرار می‌گیرد که با کمبود آب مواجه خواهند شد. اجرای پروژه‌های آبخیزداری از مهمترین اقداماتی است که می‌تواند با کاهش خسارات سیل و فرسایش خاک موجب تغذیه آبخوان‌ها و تولید مواد غذایی شود و معضل کم آبی را کاهش دهد.
۹۰ تا ۹۵ میلیون هکتار از مساحت ایران را مناطق کوهستانی و شیب‌دار و ۶۹ تا ۷۴ میلیون هکتار را مناطق کم شیب و دشت‌ها تشکیل می‌دهند.براساس گزارش سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری، میزان فرسایش خاک در ایران ۲ میلیارد تن در سال برآورد شده است(7/ 16 تن در هکتار) که با شاخص جهانی ۵ تا ۶ تن در هکتار، فاصله بسیار زیادی دارد.
اثرات این میزان فرسایش خاک، ۲۳۶ میلیون مترمکعب رسوب‌گذاری در مخازن پشت سدها و ۵۰۰ میلیون مترمکعب رسوب‌گذاری در شبکه‌های آبیاری و زهکشی مدرن و سنتی و از دسترس خارج شدن هزاران هکتار اراضی مزروعی است.
اهمیت اقدامات آبخیزداری زمانی بیشتر مشخص می‌شود که بدانیم در وضعیت فعلی ۲۵۵ شهر معادل 41درصد کل شهرهای ایران، ۸۶۵۰ پارچه‌آبادی معادل 12.7درصد آبادی‌های کشور و یک میلیون هکتار از اراضی زراعی شامل باغات، اراضی آبی و دیم واقع در دشت‌ها و حاشیه رودخانه‌ها، ۲۰ هزار رشته قنات و بخش قابل ملاحظه‌ای از جاده‌ها و راه‌های ارتباطی در معرض خطر سیل قرار دارند.بررسی‌ها نشان می‌دهد هـر ۱۵۰ هـزار هکتار فعالیت آبخیزداری می‌تواند به میزان ۳۰ تا ۵۰ درصد خطر سیل‌گیری یک شهر، ۲۰روستا و ۲۰۰۰ هکتار اراضی زراعی و بخش قابل توجهی از جاده‌ها و راه‌های ارتباطی و سایر تأسیسات زیر‌بنایی را کاهش دهد.
اهمیت اقدامات آبخیزداری زمانی بیشتر مشخص می‌شود که بدانیم در وضعیت فعلی ۲۵۵ شهر معادل 41درصد کل شهرهای ایران، ۸۶۵۰ پارچه‌آبادی معادل 12.7درصد آبادی‌های کشور و یک میلیون هکتار از اراضی زراعی شامل باغات، اراضی آبی و دیم واقع در دشت‌ها و حاشیه رودخانه‌ها، ۲۰ هزار رشته قنات و بخش قابل ملاحظه‌ای از جاده‌ها و راه‌های ارتباطی در معرض خطر سیل قرار دارند.بررسی‌ها نشان می‌دهد هـر ۱۵۰ هـزار هکتار فعالیت آبخیزداری می‌تواند به میزان ۳۰ تا ۵۰ درصد خطر سیل‌گیری یک شهر، ۲۰روستا و ۲۰۰۰ هکتار اراضی زراعی و بخش قابل توجهی از جاده‌ها و راه‌های ارتباطی و سایر تأسیسات زیر‌بنایی را کاهش دهد.
طرح آبخیزداری:
سند مدونی است از مجموعه اقداماتی که بر اساس اصول مدیریت پایدار حوزه آبخیز به منظور حفاظت، احیا، اصلاح، توسعه و بهره‌برداری منابع آب و خاک حوزه آبخیز تهیه و تدوین و پس از تصویب سازمان به اجرا در می‌آید.
حفاظت خاک:
مجموعه مطالعات و اقدمات اجرایی است که به منظور پیشگیری و کنترل تخریب، فرسایش خاک و تبعات ان (کاهش حاصلخیزی، تولید، رسوب و آلودگی منابع اب و نظایر آن) اجرا می‌گردد.
اهداف و شرح وظایف آبخیزداری:
عمده اهداف اجرای فعالیت‌های آبخیزداری، مدیریت جامع حوزه‌های آبخیز، کاهش فرسایش خا ک و رسوب دهی، کنترل هرز آب‌ها، تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی، کاهش سیل خیزی و بهره‌وری بهینه از نزولات آسمانی، ارتقا ی آگاهی عمومی و توسعه مشارکت مردم، توسعه فعالیت‌های مطالعاتی، تعیین ضوابط و استانداردها و ارزیابی اثرات اقدامات، تهیه برنامه جامع اصلاح کاربری و بهره‌برداری بهینه از اراضی و… می‌باشد.
مهمترین وظایف آبخیزداری:
1-مطالعه جامع و برنامه‌ریزی و تعیین خط مشی کلان، تهیه طرح و اجرای برنامه‌ها و حفاظت خاک و نظارت بر آنها
2-تهیهوتدوینروشها، استانداردها، ضوابط و دستورالعمل‌های فنی
3-ایجاد و توسعه ایستگاه‌های اندازه‌گیری در حوزه‌های آبخیز
4-تعیین اولویتهای طرحهای تحقیقاتی و برنامه‌های آموزشی
5-ارائه برنامه‌های ترویجی و اشاعه فرهنگ آبخیزداری در بین آبخیز نشینان
6-هماهنگی سیاست‌ها و اقدامات مرتبط با آبخیزداری
7-توسعه ارتباطات بین‌المللی به منظور هماهنگی و ایجاد کار مشترک
به عقیده بسیاری از کارشناسان، بحران آب یکی از چالش‌های بسیار مهم سال‌های آینده در کره زمین خواهد بود. با عنایت به این که کشور ایران در منطقه خشک و نیمه خشک واقع شده و میزان بارندگی در آن از متوسط جهانی کمتر می‌با شد؛ مشکل کمبود آب به‌طور یقین حادتر بوده و ضروری است تا تدابیرلا زم جهت پیشگیری از مشکلات فراروی آینده اندیشیده شود. کشور ما که در سال ۱۳۶۹ به ازای هر نفر بیش از ۲۰۰۰ متر مکعب در سال، آب تجدید شونده داشت، بدلایل متعددی، به سمتی در حرکت است که در ۲۰ سال آینده، بحران کمبود آب و فشارهای ناشی از آن را تجربه نماید .
سند مدونی است از مجموعه اقداماتی که بر اساس اصول مدیریت پایدار حوزه آبخیز به منظور حفاظت، احیا، اصلاح، توسعه و بهره‌برداری منابع آب و خاک حوزه آبخیز تهیه و تدوین و پس از تصویب سازمان به اجرا در می‌آید.
حفاظت خاک:
مجموعه مطالعات و اقدمات اجرایی است که به منظور پیشگیری و کنترل تخریب، فرسایش خاک و تبعات ان (کاهش حاصلخیزی، تولید، رسوب و آلودگی منابع اب و نظایر آن) اجرا می‌گردد.
اهداف و شرح وظایف آبخیزداری:
عمده اهداف اجرای فعالیت‌های آبخیزداری، مدیریت جامع حوزه‌های آبخیز، کاهش فرسایش خا ک و رسوب دهی، کنترل هرز آب‌ها، تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی، کاهش سیل خیزی و بهره‌وری بهینه از نزولات آسمانی، ارتقا ی آگاهی عمومی و توسعه مشارکت مردم، توسعه فعالیت‌های مطالعاتی، تعیین ضوابط و استانداردها و ارزیابی اثرات اقدامات، تهیه برنامه جامع اصلاح کاربری و بهره‌برداری بهینه از اراضی و… می‌باشد.
مهمترین وظایف آبخیزداری:
1-مطالعه جامع و برنامه‌ریزی و تعیین خط مشی کلان، تهیه طرح و اجرای برنامه‌ها و حفاظت خاک و نظارت بر آنها
2-تهیهوتدوینروشها، استانداردها، ضوابط و دستورالعمل‌های فنی
3-ایجاد و توسعه ایستگاه‌های اندازه‌گیری در حوزه‌های آبخیز
4-تعیین اولویتهای طرحهای تحقیقاتی و برنامه‌های آموزشی
5-ارائه برنامه‌های ترویجی و اشاعه فرهنگ آبخیزداری در بین آبخیز نشینان
6-هماهنگی سیاست‌ها و اقدامات مرتبط با آبخیزداری
7-توسعه ارتباطات بین‌المللی به منظور هماهنگی و ایجاد کار مشترک
به عقیده بسیاری از کارشناسان، بحران آب یکی از چالش‌های بسیار مهم سال‌های آینده در کره زمین خواهد بود. با عنایت به این که کشور ایران در منطقه خشک و نیمه خشک واقع شده و میزان بارندگی در آن از متوسط جهانی کمتر می‌با شد؛ مشکل کمبود آب به‌طور یقین حادتر بوده و ضروری است تا تدابیرلا زم جهت پیشگیری از مشکلات فراروی آینده اندیشیده شود. کشور ما که در سال ۱۳۶۹ به ازای هر نفر بیش از ۲۰۰۰ متر مکعب در سال، آب تجدید شونده داشت، بدلایل متعددی، به سمتی در حرکت است که در ۲۰ سال آینده، بحران کمبود آب و فشارهای ناشی از آن را تجربه نماید .
1504
کد ارتباطی یگان حفاظت منابع طبیعی وآبخیزداری
درحال بارگزاری
درحال بارگزاری
آخرین خبرها
آخرین مقالات
.jpg)
.jpg)
.jpg)
