.jpg)
.jpg)
احیا مراتع
1ـ اصلاح مراتع از طریق مدیریت دام که مشتمل بر کاهش شدت دام گذاری و ایجاد تعادل بین ظرفیت مراتع و تعداد دام موجود و نیز رعایت فصل چرا و آمادگی مرتع جهت بهرهبرداری، میباشد.
2ـ توسعه مراتع از طریق عملیات بیولوژیکی که شامل معرفی و کشت بذرهای نباتات مرتعی بومی و بیگانه، کودپاشی و آتش سوزی در مرتع و بالاخره احیای مراتع از طریق اعمال قرق، میباشد.
3ـ اصلاح مراتع از طریق عملیات مکانیکی که مشتمل بر ایجاد چاله در مراتع، ایجاد نهر روی خطوط تراز،
پخش آب و زنجیر کشی در مراتع به منظور نفوذ و ذخیره نزولات آسمانی در خاک و حذف گونههای مزاحم و نامرغوب، میباشد.
4ـ توسعه و تأمین منابع آب برای شرب دام که مشتمل بر حفر چاه‌های مالداری و نصب تلمبه بادی، حفرچاههای افقی و مرمت چشمه سارها، احداث سطح عایق و آب انبار و احداث بندهای خاکی کوتاه و غیره، خواهد بود.
5ـ تسهیلات دامداری که شامل حصارکشی مراتع، احداث آغل، آخور و آبشخور بهداشتی و واکسیناسیون و غیره، میگردد.
برنامه هاي اصلاحي و احيايي مراتع شامل
1- مديريت دام
1-1- كاهش شدت دام گذاري و ايجاد تعادل بين تعداد دام و ظرفيت مرتع
1-2- رعايت فصل چرا و آمادگي مرتع جهت بهره برداري
2- عمليات بيولوژيكي
بذركاري، بذرپاشي، كپه كاري، كودپاشي، آتش سوزي در مراتع.
3- عمليات بيو مكانيكي
3-1- بانكت، پيتينگ، تراس، فاروئينگ
برنامه هاي مديريتي مراتع
1-اصلاح شخم
وضع و اجراي قوانين مستحكم در برخورد با متخلفان اين امر( كشاورزاني كه اراضي شيبدار مرتعي را با شخم زدن به ديم زارهاي كم بازده تبديل مي كنند) و تعديل شيب هاي ديم زارها براي ممانعت از ايجاد رواناب.
2-اصلاح كاربري اراضي
استفاده از اراضي براساس قابليت و استعداد يك اصل مديريتي مهم در مديريت آبخيزهاي كشورمان بشمار مي رود.
3-مديريت چرا
3-1- قرق و حفاظت مراتع
اصولاً اين گونه اقدامات مي تواند جنبه ی مديريتي يا تحقيقي داشته باشد كه در حالت اول به آن قرق حفاظتي و در حالت دوم قرق اكولوژيكي گفته مي شود. آنچه كه در مورد قرق در اين مبحث به آن اشاره خواهد شد قرق حفاظتي است كه به عنوان قرق مديريتي اطلاق مي شود. اين گونه قرقها را مي توان از لحاظ نوع عملكرد و عرصه هاي مورد نظر تقسيم بندي نمود.
3-2- رعايت ظرفيت چرايي
اعمال مديريت صحيح و برنامه ريزي مناسب در مورد به كارگيري روش هاي چرا، از قبيل چراي تناوبي، چراي تأخيري، چراي تأخيري و تناوبي و چراي تعادلي.
3-3- احداث آبشخور
همانطور كه قبلاً ذكر شد يكي از علل تخريب مراتع عدم پراكنش مناسب دام ها به دليل نبود منابع آبي كافي است. لذا يكي از راهكارهاي اعمال چراي يكسان در تمامي سطح مراتع ايجاد منابع آبي به فواصل مناسب در سطح مراتع براي شرب دام است.
4- آناليز و ارزيابي اراضي
آنالیز مراتع به معنای شناسایی و ارزیابی تولید بالفعل و بالقوه به منظور بهره برداری صحیح از این منبع باارزش طبیعی است. ارزیابی مرتع پس از بررسی منابع اساسی زمین یعنی خاک، آب، اقلیم، پوشش گیاهی و حیات وحش آغاز می شود و با بررسی مسائل اقتصادی و اجتماعی برای مسائل مرتع و مرتع داری راه حل هایی را ارائه می دهد.
5- مميزي مراتع
مميزي مرتع يعني شناسايي بهره برداران واقعي داراي حق استفاده از مراتع، به منظور صدور پروانه چرا، همراه با تعيين ضوابط و شرايط بهره برداري اصولي بر اساس شرايط منطقه و وضعيت پوشش گياهي مرتع.
برنامه هاي مدون بهره برداري
استفاده ی پايدار و مستمر از منابع موجود در يك مرتع در گرو بهره برداري متناسب با توان منابع است. بهره برداري متناسب از توان اكولوژيكي يك سرزمين نياز به اهرم هاي مديريتي مختلفي دارد كه در موارد قبلي ذكر شد. بنابراين مسئولين بايد توان توليدي مرتع را در مورد تمامي بهره برداري ها برآورد كرده و طبق جدول زمان بندي شده اي آن را در اختيار بهره بردار قرار دهند. تا خسارتي به مرتع وارد نگردد.
وظيفه ی بهره برداران و مجريان در اجراي طرح
طرح مرتعداري تهيه شده پس از بررسي و تصويب در كميته ی فني، براساس قرارداد محضري 30 ساله به مجري واگذر مي شود. اين مدت براي دوره هاي ديگر با شرايط مقرر در قرارداد قابل تمديد است. براساس قرارداد منعقد شده، وظايفي به عهده ی مجري است كه مهمترين آنها عبارتند از:
1- مجري طرح بايد همه ی عمليات اجرايي، احيايي و بهره برداراي را براساس موارد پيش بيني شده در طرح اجرا كند.
2- مجري طرح در برابر اجراي طرح، مي تواند از مرتع به منظور تعليف دام به تعدادي كه در طرح مشخص شده است، استفاده كند.
3- مجري طرح به هيچ عنوان اجازه ندارد بدون اجازه قبلي و كتبي ادره كل منابع طبيعي، محل عرصه ی اجراي طرح و مراتع آن را يكجا يا قسمتي از آن را به افراد ديگر واگذار كند. يا از مرتع براي كار ديگري خارج از طرح تصويب شده استفاده كند يا بنا و ساختماني در آن بسازد. تخلف از اين شرط باعث فسخ قرارداد مي شود. گزارش ناظر اجراي طرح، ملاك تخلف و مبناي فسق قرارداد خواهد بود.
4- مجري تعهد دارد هر سال حداكثر تا پايان خردادماه، گزارش عمليات انجام شده سال قبل را با تأييد يا اظهار نظر ناظر طرح به ادره كل منابع طبيعي ارائه كند. تخلف از اين كار، از موارد عدم رعايت شرط هاي قرارداد به حساب مي آيد و اداره ی كل منابع طبيعي مي تواند تصميم هاي لازم را در مورد ادامه ی بهره برداري مجري از مرتع بگيرد.
5- مجري تعهد دارد كه طرح مصوب و برنامه هاي اجرايي آن را براساس جدول های زمانبندي شده در طرح اجرا كند. مجري مي تواند در صورت مشاهده ی اشكال در طرح، آن را به سرعت از طريق ناظر به اداره كل اعلام كند. تخلف از اين كار، با توجه به گزارش ناظر، موجب حق فسق براي اداره كل خواهد بود.
6- مجري تعهد دارد مورد قرارداد را حفظ و حراست نمايد و در صورت مشاهده ی تجاوز، موضوع را به اداره كل خبر دهد و اقدام قانوني راانجام دهد.
7- چنانچه نقشه ی مراتع موضوع طرح، اشتباه باشد و از محدوده ی ساير عرصه ها داخل طرح شده باشد، مجري طرح مي تواند مقدار مورد اشتباه را از اداره كل بخواهد تا به طرح اضافه شود.
وظيفه و تعهدات دولت در اجراي طرح
تعهدات دولت در اجراي طرح مرتعداري براساس قرارداد بسته شده به شرح زير است:
1- اداره كل منابع طبيعي وظيفه دارد كه طرح مرتعداري و نقشه ی ضميمه آن و مراتع مورد طرح را براي اجراي طرح و بهره برداري مجري بدون گرفتن قيمت آن در اختيار مجري قرار دهد و تا آنجا كه ممكن است، سفارش ها و كمك هاي فني و كارشناسي را به مجري بدهد.
2- براي اجراي صحيح طرح و نظارت بر نحوه ی اجراي قرارداد، اداره كل وظيفه دارد كه يك نفر را به عنوان كارشناس ناظر تعيين و با نامه به مجري معرفي كند. ناظر مي تواند هر موقع كه لازم باشد وارد مرتع شود و عمليات اجرايي و برنامه هاي پيش بيني شده در طرح را بازديد و بررسي كند و سپس نتيجه ی بازرسي را به اداره كل منابع طبيعي اعلام كند.
3- اداره كل منابع طبيعي وظيفه دارد براي اجراي طرح هاي عمراني و عمومي دولت، اگر تهيه زمين مناسب از محل ديگري ممكن نباشد، قسمتي از زمين هاي ملي شده موضوع طرح را با توجه شرايط زير، براي اين كار اختصاص دهد:
اول – محل مورد نظر، براي منابع طبيعي و اجراي طرح مضر نباشد.
دوم – به مقدار ضرورت و رفع نياز باشد.
سوم– به جز موارد نياز سازمان جنگل ها و مراتع، واحد متقاضي موظف به پرداخت خسارت هاي احتمالي و هزينه هاي انجام شده توسط مجري براي آن بخش از اراضي ملي شده كه از طرح جدا مي شود، است.
علاوه بر موارد گفته شده كه در برگه قرار داد محضري وجود دارد، اداره كل منابع طبيعي در زمينه هاي ديگري نيز وظيفه كمك و همراهي دارد. مانند تأمين بخشي از اعتبار براي اجراي برنامه هاي اصلاحي و احيا كردن پيش بيني شده در طرح، همچنين معرفي مجري به بانك براي گرفتن وام و تأمين نهاده ها و...
اثرات اجراي طرح هاي مرتعداري
طرح هاي مرتعداري علاوه بر استحكام و پايداري بهره برداري از مراتع و حفاظت درست از منابع پايه (يعني آب، خاك و پوشش گياهي ) و استمرار توليد مطمئن، در زياد شدن توليد علوفه مرتع نيز نقش اساسي دارد.
2ـ توسعه مراتع از طریق عملیات بیولوژیکی که شامل معرفی و کشت بذرهای نباتات مرتعی بومی و بیگانه، کودپاشی و آتش سوزی در مرتع و بالاخره احیای مراتع از طریق اعمال قرق، میباشد.
3ـ اصلاح مراتع از طریق عملیات مکانیکی که مشتمل بر ایجاد چاله در مراتع، ایجاد نهر روی خطوط تراز،
پخش آب و زنجیر کشی در مراتع به منظور نفوذ و ذخیره نزولات آسمانی در خاک و حذف گونههای مزاحم و نامرغوب، میباشد.
4ـ توسعه و تأمین منابع آب برای شرب دام که مشتمل بر حفر چاه‌های مالداری و نصب تلمبه بادی، حفرچاههای افقی و مرمت چشمه سارها، احداث سطح عایق و آب انبار و احداث بندهای خاکی کوتاه و غیره، خواهد بود.
5ـ تسهیلات دامداری که شامل حصارکشی مراتع، احداث آغل، آخور و آبشخور بهداشتی و واکسیناسیون و غیره، میگردد.
برنامه هاي اصلاحي و احيايي مراتع شامل
1- مديريت دام
1-1- كاهش شدت دام گذاري و ايجاد تعادل بين تعداد دام و ظرفيت مرتع
1-2- رعايت فصل چرا و آمادگي مرتع جهت بهره برداري
2- عمليات بيولوژيكي
بذركاري، بذرپاشي، كپه كاري، كودپاشي، آتش سوزي در مراتع.
3- عمليات بيو مكانيكي
3-1- بانكت، پيتينگ، تراس، فاروئينگ
برنامه هاي مديريتي مراتع
1-اصلاح شخم
وضع و اجراي قوانين مستحكم در برخورد با متخلفان اين امر( كشاورزاني كه اراضي شيبدار مرتعي را با شخم زدن به ديم زارهاي كم بازده تبديل مي كنند) و تعديل شيب هاي ديم زارها براي ممانعت از ايجاد رواناب.
2-اصلاح كاربري اراضي
استفاده از اراضي براساس قابليت و استعداد يك اصل مديريتي مهم در مديريت آبخيزهاي كشورمان بشمار مي رود.
3-مديريت چرا
3-1- قرق و حفاظت مراتع
اصولاً اين گونه اقدامات مي تواند جنبه ی مديريتي يا تحقيقي داشته باشد كه در حالت اول به آن قرق حفاظتي و در حالت دوم قرق اكولوژيكي گفته مي شود. آنچه كه در مورد قرق در اين مبحث به آن اشاره خواهد شد قرق حفاظتي است كه به عنوان قرق مديريتي اطلاق مي شود. اين گونه قرقها را مي توان از لحاظ نوع عملكرد و عرصه هاي مورد نظر تقسيم بندي نمود.
3-2- رعايت ظرفيت چرايي
اعمال مديريت صحيح و برنامه ريزي مناسب در مورد به كارگيري روش هاي چرا، از قبيل چراي تناوبي، چراي تأخيري، چراي تأخيري و تناوبي و چراي تعادلي.
3-3- احداث آبشخور
همانطور كه قبلاً ذكر شد يكي از علل تخريب مراتع عدم پراكنش مناسب دام ها به دليل نبود منابع آبي كافي است. لذا يكي از راهكارهاي اعمال چراي يكسان در تمامي سطح مراتع ايجاد منابع آبي به فواصل مناسب در سطح مراتع براي شرب دام است.
4- آناليز و ارزيابي اراضي
آنالیز مراتع به معنای شناسایی و ارزیابی تولید بالفعل و بالقوه به منظور بهره برداری صحیح از این منبع باارزش طبیعی است. ارزیابی مرتع پس از بررسی منابع اساسی زمین یعنی خاک، آب، اقلیم، پوشش گیاهی و حیات وحش آغاز می شود و با بررسی مسائل اقتصادی و اجتماعی برای مسائل مرتع و مرتع داری راه حل هایی را ارائه می دهد.
5- مميزي مراتع
مميزي مرتع يعني شناسايي بهره برداران واقعي داراي حق استفاده از مراتع، به منظور صدور پروانه چرا، همراه با تعيين ضوابط و شرايط بهره برداري اصولي بر اساس شرايط منطقه و وضعيت پوشش گياهي مرتع.
برنامه هاي مدون بهره برداري
استفاده ی پايدار و مستمر از منابع موجود در يك مرتع در گرو بهره برداري متناسب با توان منابع است. بهره برداري متناسب از توان اكولوژيكي يك سرزمين نياز به اهرم هاي مديريتي مختلفي دارد كه در موارد قبلي ذكر شد. بنابراين مسئولين بايد توان توليدي مرتع را در مورد تمامي بهره برداري ها برآورد كرده و طبق جدول زمان بندي شده اي آن را در اختيار بهره بردار قرار دهند. تا خسارتي به مرتع وارد نگردد.
وظيفه ی بهره برداران و مجريان در اجراي طرح
طرح مرتعداري تهيه شده پس از بررسي و تصويب در كميته ی فني، براساس قرارداد محضري 30 ساله به مجري واگذر مي شود. اين مدت براي دوره هاي ديگر با شرايط مقرر در قرارداد قابل تمديد است. براساس قرارداد منعقد شده، وظايفي به عهده ی مجري است كه مهمترين آنها عبارتند از:
1- مجري طرح بايد همه ی عمليات اجرايي، احيايي و بهره برداراي را براساس موارد پيش بيني شده در طرح اجرا كند.
2- مجري طرح در برابر اجراي طرح، مي تواند از مرتع به منظور تعليف دام به تعدادي كه در طرح مشخص شده است، استفاده كند.
3- مجري طرح به هيچ عنوان اجازه ندارد بدون اجازه قبلي و كتبي ادره كل منابع طبيعي، محل عرصه ی اجراي طرح و مراتع آن را يكجا يا قسمتي از آن را به افراد ديگر واگذار كند. يا از مرتع براي كار ديگري خارج از طرح تصويب شده استفاده كند يا بنا و ساختماني در آن بسازد. تخلف از اين شرط باعث فسخ قرارداد مي شود. گزارش ناظر اجراي طرح، ملاك تخلف و مبناي فسق قرارداد خواهد بود.
4- مجري تعهد دارد هر سال حداكثر تا پايان خردادماه، گزارش عمليات انجام شده سال قبل را با تأييد يا اظهار نظر ناظر طرح به ادره كل منابع طبيعي ارائه كند. تخلف از اين كار، از موارد عدم رعايت شرط هاي قرارداد به حساب مي آيد و اداره ی كل منابع طبيعي مي تواند تصميم هاي لازم را در مورد ادامه ی بهره برداري مجري از مرتع بگيرد.
5- مجري تعهد دارد كه طرح مصوب و برنامه هاي اجرايي آن را براساس جدول های زمانبندي شده در طرح اجرا كند. مجري مي تواند در صورت مشاهده ی اشكال در طرح، آن را به سرعت از طريق ناظر به اداره كل اعلام كند. تخلف از اين كار، با توجه به گزارش ناظر، موجب حق فسق براي اداره كل خواهد بود.
6- مجري تعهد دارد مورد قرارداد را حفظ و حراست نمايد و در صورت مشاهده ی تجاوز، موضوع را به اداره كل خبر دهد و اقدام قانوني راانجام دهد.
7- چنانچه نقشه ی مراتع موضوع طرح، اشتباه باشد و از محدوده ی ساير عرصه ها داخل طرح شده باشد، مجري طرح مي تواند مقدار مورد اشتباه را از اداره كل بخواهد تا به طرح اضافه شود.
وظيفه و تعهدات دولت در اجراي طرح
تعهدات دولت در اجراي طرح مرتعداري براساس قرارداد بسته شده به شرح زير است:
1- اداره كل منابع طبيعي وظيفه دارد كه طرح مرتعداري و نقشه ی ضميمه آن و مراتع مورد طرح را براي اجراي طرح و بهره برداري مجري بدون گرفتن قيمت آن در اختيار مجري قرار دهد و تا آنجا كه ممكن است، سفارش ها و كمك هاي فني و كارشناسي را به مجري بدهد.
2- براي اجراي صحيح طرح و نظارت بر نحوه ی اجراي قرارداد، اداره كل وظيفه دارد كه يك نفر را به عنوان كارشناس ناظر تعيين و با نامه به مجري معرفي كند. ناظر مي تواند هر موقع كه لازم باشد وارد مرتع شود و عمليات اجرايي و برنامه هاي پيش بيني شده در طرح را بازديد و بررسي كند و سپس نتيجه ی بازرسي را به اداره كل منابع طبيعي اعلام كند.
3- اداره كل منابع طبيعي وظيفه دارد براي اجراي طرح هاي عمراني و عمومي دولت، اگر تهيه زمين مناسب از محل ديگري ممكن نباشد، قسمتي از زمين هاي ملي شده موضوع طرح را با توجه شرايط زير، براي اين كار اختصاص دهد:
اول – محل مورد نظر، براي منابع طبيعي و اجراي طرح مضر نباشد.
دوم – به مقدار ضرورت و رفع نياز باشد.
سوم– به جز موارد نياز سازمان جنگل ها و مراتع، واحد متقاضي موظف به پرداخت خسارت هاي احتمالي و هزينه هاي انجام شده توسط مجري براي آن بخش از اراضي ملي شده كه از طرح جدا مي شود، است.
علاوه بر موارد گفته شده كه در برگه قرار داد محضري وجود دارد، اداره كل منابع طبيعي در زمينه هاي ديگري نيز وظيفه كمك و همراهي دارد. مانند تأمين بخشي از اعتبار براي اجراي برنامه هاي اصلاحي و احيا كردن پيش بيني شده در طرح، همچنين معرفي مجري به بانك براي گرفتن وام و تأمين نهاده ها و...
اثرات اجراي طرح هاي مرتعداري
طرح هاي مرتعداري علاوه بر استحكام و پايداري بهره برداري از مراتع و حفاظت درست از منابع پايه (يعني آب، خاك و پوشش گياهي ) و استمرار توليد مطمئن، در زياد شدن توليد علوفه مرتع نيز نقش اساسي دارد.
آخرین خبرها
آخرین مقالات
.jpg)
.jpg)
.jpg)
