.jpg)
.jpg)
مصارف گیاهان مرتعی
مصارف گياهان مرتعي
در نگاه اول به نظر مي رسد كه مهمترين مورد استفاده از گياهان مرتعي همان چراي دام و استفاده علوفه اي است ولي بسياري از گياهان موجود در مراتع داراي ويژگي هايي هستند كه مي توان از آنها به گونه هاي ديگري به غير از مصرف علوفه ی دام نيز بهربرداري كرد. بر اين اساس، گياهان مرتعي را به جز استفاده ی علوفه اي دام به گياهان دارويي، گياهان صنعتي، گياهان خوراكي و گياهان سمي مي توان دسته بندي كرد.
گياهان داروئي
گونه هاي زيادي از خانواده هاي مختلف گياهان از جمله گندميان، مركبان، بادمجانيان، پروانه آسايان، اسفناجيان، نعناعيان، گاوزبانيان، فرفيونيان و ... يافت مي شوند كه داراي خواص درماني هستند و مي توانند در تهيه ی داروهاي مختلف مؤثر باشند. به علاوه تعدادي از گياهان نيز اثر دفع حشرات و از بين بردن انگل هاي پوستي و غيره را در انسان و دام دارند و بدين گونه در پزشكي و دامپزشكي كاربرد دارند. به عنوان مثال مي توان به گياهاني مانند آويشن و بومادران كه براي عام بيشتر شناخته شده هستند، اشاره كرد. به طوري كه آويشن از خانواده ی نعناعيان به عنوان بادشكن، تقويت معده، خلط آور و ضد تشنج و بسياري موارد ديگر استفاده مي شود و بومادران از خانواده مركبان به عنوان دارويي براي بند آوردن خون و درمان خونريزي، در دامپزشكي از جوشانده غليظ آن براي رفع خون در ادرار و رفع جرب گوسفندان مي توان استفاده كرد.
گياهان صنعتي
گياهاني همچون گون (Astragalus ssp) كه صمغي به نام كتيرا از آن استخراج مي گردد و در صنايع داروسازي، بهداشتي و نساجي مصرف مي شود.
گياهي همچون كما (Ferula ssp) از خانواده ی چتريان كه از آن صمغ آن قوزه به دست مي آيد و گياهي مانند باريجه(Ferula gumosa) گياهي است از خانواده چتريان و از آن صمغي به نام باريجه به دست مي آيد كه مصرف صنعتي دارد.
گياهان خوراكی
در بين گياهان مرتعي تعدادي يافت مي شوند كه براي انسان مصرف خوراكي دارند كه از آن جمله: ريواس، والك، شنگ، ترشك، كنگر، سلمه، گونه هايي از قارچها، درختچه ی زرشك و درختچه ی گز كه از آن گز انگبين گرفته مي شود و گياهي همچون زيره و پونه كه مصرف ادويه اي دارند.
گياهان سمي
تعدادي از گياهان وجود دارند كه خوردن آنها در دام ايجاد مسموميت مي كند. خوش خوراكي اين گياهان كمتر از گياهان علوفه اي است كه از آن جمله مي توان شوكران، آبي، زبان در قفا، آلاله تلخ و شقايق نعماني را نام برد.
مصرف كنندگان توليدات مرتعي
برگ، ساقه، ميوه و حتي ريشه ی گياهان موجود در مراتع، جنگلها و آبگيرها اغلب مورد استفاده ی جانوران قرار مي گيرد.
اين جانوران كه به طور مستقيم از توليدات مراتع تغذيه مي كنند به عنوان استفاده كنندگان اوليه اكوسيستم هاي مرتعي تلقي مي شوند. اين جانوران شامل انواع پستانداران، پرندگان و آبزيان هستند، در ميان حشرات، زنبورعسل و حشراتي كه در گرده افشاني گياهان و يا در مبارزه با آفات مؤثرند، مفيد هستند و ديگر حشرات يا به صورت آفت و يا به صورت حشرات بي زيان در مراتع به سر مي برند. از پستانداران اهلي، گاو، گاوميش، گوسفند، بز، شتر، اسب، الاغ، قاطر و خوك و از پستانداران وحشي قوچ و ميش كوهي، بزكوهي، گوزن، آهو، جبير، گورخر، خرگوش، خرس، گراز، فيل، زرافه كانگورو را مي توان نام برد. (سه حيوان اخير به طور طبيعي در ايران زندگي نمي كنند، پرورش خوك در استفاده از گوشت آن به دليل ممنوعيت شرعي، در ايران معمول نيست. ) گوزن که در كشور ما حيواني وحشي و شكاري است در بعضي از كشور ها پرورش داده مي شود. از انواع پرندگان، مرغ خانگي، بوقلمون، اردك، غاز، قو، قرقاول، كبوتر، گنجشك، كبك، تيهو، كلاغ و ... را مي توان نام برد كه در اين ميان مرغ خانگي از پرندگان اهلي و بوقلمون، كبوتر، اردك، غاز و قو داراي انواع اهلي و وحشي و ديگر گونه هاي ياد شده وحشي هستند. پرندگان وحشي و برخي از پرندگان اهلي مانند غاز و بوقلمون و ... يا مستقيماً از مرتع تغذيه مي كنند و يا فرآورده هاي مراتع طبيعي و مصنوعي را مورد استفاده مي دهند. از آبزيان گونه هاي ماهيان علف خوار را مي توان نام برد. اما آنچه كه در اينجا بيشتر مورد توجه است، جانوران اهلي يا دام هاي استفاده كننده از مراتع هستند.
در وهله بعد استفاده كنندگان ثانويه قرار مي گيرند كه در حيوانات با شكار يكديگر از هم تغذيه كرده و در نهايت انسانها با استفاده از فرآورده هاي دامي مانند شير و لبنيات حاصله از آن، گوشت انواع دام و پوست و موي آنها در رده ی مصرف كنندگان ثانويه ی اكوسيستم هاي مرتعي قرار مي گيرند.
يكي از توليدات دامي مهم در اغلب كشور ها گوشت آنهاست. هر گروه از دام ها نوع خاصي از گوشت را توليد مي كنند به طور مثال: گاو، گوسفند، بز و شتر، گوشت قرمز؛ پرندگاني همچون مرغ خانگي، بوقلمون و غيره (بجز اردك و مرغابي) گوشت سفيد و اردك، مرغابي و انواع شكار ها مانند آهو و غيره گوشت سياه محسوب می شوند.
يكي ديگر از مصارف ثانويه ی انسانها كه صنعت مهمي را به خود اختصاص داده زنبورداري است كه از محصول آن عسل، استفاده مي گردد. پرورش زنبور و تولید عسل در بسياري از نقاط ايران و جهان رایج است.
در نگاه اول به نظر مي رسد كه مهمترين مورد استفاده از گياهان مرتعي همان چراي دام و استفاده علوفه اي است ولي بسياري از گياهان موجود در مراتع داراي ويژگي هايي هستند كه مي توان از آنها به گونه هاي ديگري به غير از مصرف علوفه ی دام نيز بهربرداري كرد. بر اين اساس، گياهان مرتعي را به جز استفاده ی علوفه اي دام به گياهان دارويي، گياهان صنعتي، گياهان خوراكي و گياهان سمي مي توان دسته بندي كرد.
گياهان داروئي
گونه هاي زيادي از خانواده هاي مختلف گياهان از جمله گندميان، مركبان، بادمجانيان، پروانه آسايان، اسفناجيان، نعناعيان، گاوزبانيان، فرفيونيان و ... يافت مي شوند كه داراي خواص درماني هستند و مي توانند در تهيه ی داروهاي مختلف مؤثر باشند. به علاوه تعدادي از گياهان نيز اثر دفع حشرات و از بين بردن انگل هاي پوستي و غيره را در انسان و دام دارند و بدين گونه در پزشكي و دامپزشكي كاربرد دارند. به عنوان مثال مي توان به گياهاني مانند آويشن و بومادران كه براي عام بيشتر شناخته شده هستند، اشاره كرد. به طوري كه آويشن از خانواده ی نعناعيان به عنوان بادشكن، تقويت معده، خلط آور و ضد تشنج و بسياري موارد ديگر استفاده مي شود و بومادران از خانواده مركبان به عنوان دارويي براي بند آوردن خون و درمان خونريزي، در دامپزشكي از جوشانده غليظ آن براي رفع خون در ادرار و رفع جرب گوسفندان مي توان استفاده كرد.
گياهان صنعتي
گياهاني همچون گون (Astragalus ssp) كه صمغي به نام كتيرا از آن استخراج مي گردد و در صنايع داروسازي، بهداشتي و نساجي مصرف مي شود.
گياهي همچون كما (Ferula ssp) از خانواده ی چتريان كه از آن صمغ آن قوزه به دست مي آيد و گياهي مانند باريجه(Ferula gumosa) گياهي است از خانواده چتريان و از آن صمغي به نام باريجه به دست مي آيد كه مصرف صنعتي دارد.
گياهان خوراكی
در بين گياهان مرتعي تعدادي يافت مي شوند كه براي انسان مصرف خوراكي دارند كه از آن جمله: ريواس، والك، شنگ، ترشك، كنگر، سلمه، گونه هايي از قارچها، درختچه ی زرشك و درختچه ی گز كه از آن گز انگبين گرفته مي شود و گياهي همچون زيره و پونه كه مصرف ادويه اي دارند.
گياهان سمي
تعدادي از گياهان وجود دارند كه خوردن آنها در دام ايجاد مسموميت مي كند. خوش خوراكي اين گياهان كمتر از گياهان علوفه اي است كه از آن جمله مي توان شوكران، آبي، زبان در قفا، آلاله تلخ و شقايق نعماني را نام برد.
مصرف كنندگان توليدات مرتعي
برگ، ساقه، ميوه و حتي ريشه ی گياهان موجود در مراتع، جنگلها و آبگيرها اغلب مورد استفاده ی جانوران قرار مي گيرد.
اين جانوران كه به طور مستقيم از توليدات مراتع تغذيه مي كنند به عنوان استفاده كنندگان اوليه اكوسيستم هاي مرتعي تلقي مي شوند. اين جانوران شامل انواع پستانداران، پرندگان و آبزيان هستند، در ميان حشرات، زنبورعسل و حشراتي كه در گرده افشاني گياهان و يا در مبارزه با آفات مؤثرند، مفيد هستند و ديگر حشرات يا به صورت آفت و يا به صورت حشرات بي زيان در مراتع به سر مي برند. از پستانداران اهلي، گاو، گاوميش، گوسفند، بز، شتر، اسب، الاغ، قاطر و خوك و از پستانداران وحشي قوچ و ميش كوهي، بزكوهي، گوزن، آهو، جبير، گورخر، خرگوش، خرس، گراز، فيل، زرافه كانگورو را مي توان نام برد. (سه حيوان اخير به طور طبيعي در ايران زندگي نمي كنند، پرورش خوك در استفاده از گوشت آن به دليل ممنوعيت شرعي، در ايران معمول نيست. ) گوزن که در كشور ما حيواني وحشي و شكاري است در بعضي از كشور ها پرورش داده مي شود. از انواع پرندگان، مرغ خانگي، بوقلمون، اردك، غاز، قو، قرقاول، كبوتر، گنجشك، كبك، تيهو، كلاغ و ... را مي توان نام برد كه در اين ميان مرغ خانگي از پرندگان اهلي و بوقلمون، كبوتر، اردك، غاز و قو داراي انواع اهلي و وحشي و ديگر گونه هاي ياد شده وحشي هستند. پرندگان وحشي و برخي از پرندگان اهلي مانند غاز و بوقلمون و ... يا مستقيماً از مرتع تغذيه مي كنند و يا فرآورده هاي مراتع طبيعي و مصنوعي را مورد استفاده مي دهند. از آبزيان گونه هاي ماهيان علف خوار را مي توان نام برد. اما آنچه كه در اينجا بيشتر مورد توجه است، جانوران اهلي يا دام هاي استفاده كننده از مراتع هستند.
در وهله بعد استفاده كنندگان ثانويه قرار مي گيرند كه در حيوانات با شكار يكديگر از هم تغذيه كرده و در نهايت انسانها با استفاده از فرآورده هاي دامي مانند شير و لبنيات حاصله از آن، گوشت انواع دام و پوست و موي آنها در رده ی مصرف كنندگان ثانويه ی اكوسيستم هاي مرتعي قرار مي گيرند.
يكي از توليدات دامي مهم در اغلب كشور ها گوشت آنهاست. هر گروه از دام ها نوع خاصي از گوشت را توليد مي كنند به طور مثال: گاو، گوسفند، بز و شتر، گوشت قرمز؛ پرندگاني همچون مرغ خانگي، بوقلمون و غيره (بجز اردك و مرغابي) گوشت سفيد و اردك، مرغابي و انواع شكار ها مانند آهو و غيره گوشت سياه محسوب می شوند.
يكي ديگر از مصارف ثانويه ی انسانها كه صنعت مهمي را به خود اختصاص داده زنبورداري است كه از محصول آن عسل، استفاده مي گردد. پرورش زنبور و تولید عسل در بسياري از نقاط ايران و جهان رایج است.
آخرین خبرها
آخرین مقالات
.jpg)
.jpg)
.jpg)
